Wetten zijn er om uitgevoerd te worden. En die uitvoering moet op de juiste manier gebeuren en uitgelegd kunnen worden; aan de wetgever, de politiek en de burger. Om dat te kunnen doen moet die vertaling van wet naar uitvoering expliciet en gestructureerd worden vastgelegd. Wetsanalyse is de aanpak die dit ondersteunt.
Wetgeving is een belangrijk instrument om de samenleving in goede banen te leiden; het is geen doel op zich maar een middel om maatschappelijke doelen te realiseren. Om wetgeving op een effectieve, rechtmatige en uitlegbare te kunnen uitvoeren, moet het nodige gebeuren. Dat geldt nog sterker als in de uitvoering ICT-toepassingen worden ingezet. Uitvoeringsorganisaties van de rijksoverheid zoals het UWV, DUO en de Belastingdienst hebben inmiddels omvangrijke ICT-landschappen om de steeds groter wordende stroom aan beslissingen die zij nemen over burgers en bedrijven af te handelen.
Een goede vertaling van wetgeving naar de uitvoeringspraktijk vraagt om een aanpak waarbij alle stappen voor het interpreteren, preciseren en nader invullen van wetgeving expliciet en op een gestructureerde wijze worden vastgelegd. Dat zorgt ervoor dat de keuzes die worden gemaakt bij het vertalen van wetgeving naar uitvoering helder zijn en dat besluiten die op grond van die keuzes worden gemaakt, uit te leggen en te verantwoorden zijn. Een ander voordeel van zo’n aanpak is dat bij wijziging van de wetgeving gemakkelijker te bepalen is welke aanpassingen nodig zijn in de ICT-systemen. Dat maakt uitvoeringsorganisaties wendbaarder bij de implementatie van wetgeving.
Wetsanalyse bestaat uit zes stappen:
Wetsanalyse maakt gebruik van een juridisch analyseschema. In dit schema zijn verschillende juridische elementen die in wetgeving voorkomen in samenhang gerangschikt. Deze elementen vormen de klassen die bij Wetsanalyse aan formuleringen in de wetgeving worden toegekend. Het indelen van formuleringen in juridische klassen biedt ondersteuning bij het expliciet maken van de betekenis van die formuleringen.
Eén van de belangrijke aspecten van Wetsanalyse is de multidisciplinaire samenwerking tussen juristen, informatieanalisten en ICT-ontwikkelaars. Deze samenwerking is essentieel voor een optimaal resultaat van Wetsanalyse. Zij voeren aan de hand van concrete voorbeelden en scenario’s steeds samen het gesprek over de uitkomsten van de analyse en de interpretatie die daarbij aan de wetgeving is gegeven. Dit is van groot belang voor de kwaliteit van de analyse en daarmee voor de juistheid van de uiteindelijke uitvoering van de wetgeving.
Wetsanalyse is niet statisch, maar zal zich blijven vernieuwen onder invloed van ontwikkelingen in wetgeving, rechtstoepassing en technologie. De toepassers en ontwikkelaars van de aanpak werken samen aan het verder verfijnen en doorontwikkelen van Wetsanalyse. Net zoals samenwerken essentieel is in de concrete toepassing van Wetsanalyse: steeds multidisciplinair en stapsgewijs.
Meer weten over Wetsanalyse? In 2021 is er bij Boom juridisch een boek uitgegeven, waarin naast de theorie, ook de praktijk van Wetsanalyse wordt beschreven. Naast aanpak, classificatieschema en samenwerkingsmodel, beschrijft het boek ook twee grote cases, waarin de praktische toepassing van Wetsanalyse wordt getoond. Met dit boek wordt beoogd de aanpak voor Wetsanalyse breed bekend te maken voor iedereen die in werk of studie te maken heeft met toepassing of uitvoering van wetgeving. Hoewel de nadruk ligt op digitale uitvoering van wetgeving bij uitvoeringsorganisaties van de rijksoverheid, is het ook van waarde in het juridisch en informatiekundig onderwijs op hogescholen, universiteiten en postacademische opleidingen. Het doel is steeds een brug te slaan tussen de taal van juristen en de techniek van de ICT.